در بخش اول و بخش دوم درایو موتور های DC ، در مورد علت نیاز به مدار درایو برای موتورهای DC و همچنین روش استفاده از مدار ترانزیستورهای قدرت و روش استفاده از آیسی های پرکاربرد L293D و L298 برای درایو موتور DC توضیح داده شد.درصورت مطالعه نکردن این دو بخش بر روی لینک های زیر کلیک کنید :
امروز میخواهیم در سایت ایران پاور شما را با روش سوم درایو موتورهای DC یعنی استفاده از رله ها آشنا کنیم :
استفاده از رله ها :
رله ها سوئیچ های الکترومکانیکی هستند.رله ها به طور کلی دارای رنج جریانی بالا بوده و میتوان موتورهای DC و AC را از طریق آن ها کنترل کرد.(موتور به طور کامل از مدار باقی مانده ایزوله میشود.)در شکل زیر دو رله از پرکاربردترین رله های SPDT قابل مشاهده است. این حروف مخفف عبارت تک قطبی دو خروجی (Single Pole Double Throw) است . به این معنا که این نوع رله ها یک قسمت فرمان (متشکل از دو پایه) و ۵ پایه دارند که در ادامه بیشتر توضیح داده میشوند.
مشابه تعاریف استانداردِ «در حالت عادی باز» (NO) و «در حالت عادی بسته» (NC) که برای بیان وضعیت اتصال کنتاکتها وجود دارد، آرایش کنتاکتهای رلهها را میتوان با عملی که انجام میدهند نیز دستهبندی کرد.
رلههای الکتریکی ممکن است از یک یا چند کنتاکت تشکیل شده باشند و واژه «کنتاکت» در آنها به عنوان یک قطب در نظر گرفته میشود. هر یک از این کنتاکتها یا قطبها را میتوان با انرژیدار کردن سیمپیچ رله به یکدیگر متصل کرد و مسیری را برای عبور جریان ایجاد نمود. به این ترتیب، کنتاکتها به صورت زیر دستهبندی میشوند:
- تک قطب تک مسیره (Single Pole Single Throw) یا SPST
- تک قطب دو مسیره (Single Pole Double Throw) یا SPDT
- دو قطب تک مسیره (Double Pole Single Throw) یا DPST
- دو قطب دو مسیره (Double Pole Double Throw) یا DPDT
با توجه به دستهبندی بالا، عملکرد رله را میتوان به دو صورت وصل (Make) یا M و قطع (Break) یا B مسیر عبور جریان بیان کرد. در نتیجه، برای مثال، یک رله ساده با یک مجموعه کنتاک به این صورت توصیف میشود: تک قطب دو مسیره (قطع قبل از وصل) یا (SPDT – (B-M.
عملکرد رله :
«رلههای الکترومکانیکی»، همانگونه که از نامشان پیداست، قطعاتی الکترومغناطیسی هستند که شار مغناطیسی تولیدی حاصل از اعمالِ یک سیگنال کنترل الکتریکی ولتاژ پایین DC یا AC در ترمینالهای رله را به نیروی مکانیکی کششی تبدیل میکنند و کنتاکتهای الکتریکی درون رله را به کار میاندازند (کنترل میکنند).
عبارت هایی که در رله ها بسیار میشنوید :
«حالت عادی باز» (NO) یا normaly open : کنتاکت ها در حالتی که رله فعال است به مدار متصل هستند ،مدار هنگامی که رله غیر فعال شود قطع میشود.
« حالت عادی بسته» (NC) یا Normally Closed : کنتاکت ها در حالتی که رله فعال است از مدار جدا هستند ،مدار هنگامی که رله غیر فعال شود وصل میشود.
«(CO)» مجموعه کنتاکتها به عنوان «کنتاکتهای نوع C» یا کنتاکتهای تبدیل یا Change-Over نامیده میشوند.
coil یا سیم پیچ انرژی دهنده : سیم پیچ الکترومغناطیسی موجود درون رله
درجه بندی های رله :
درجه بندی بر اساس کویل : ولتاژ عامل اصلی فعال سازی کامل کویل هاست.برخی از رله ها مقاومت سیم پیچ نیز در آن ها ذکر میشود.از متداول ترین ولتاژ کویل ها 6 ولت و 12 ولت هستند.
درجه بندی براساس کنتاکت :این عامل بستگی دارد به اینکه جریان عبور AC و یا DC است.رله های آبی رنگی که در بالاتر نشان داده شدند دارای ریتینگ 12 آمپر در ولتاژ 120 ولت AC ،همچنین 5 آمپر در ولتاژ 250 ولت AC و 10 آمپر در 24 ولت DC هستند.
مدار تحریک برای رله :
بسته به میزان ریتینگ سیم پیچ(کویل) رله ،برخی از رله ها ممکن است جریانی بالاتر از 100 میلی آمپر نیاز داشته باشند.اگر یک آیسی نتواند این مقدار جریان را فراهم کند ،یک ترانزیستور به عنوان سوئیچ فعال کننده ی رله میتواند به کار گرفته شود که در زیر مدارش را مشاهده میکنید.( استفاده از دیود D1 را که به عنوان محافظ ترانزیستور از back emf است فراموش نکنید!)
کنترل مستقیم موتور با استفاده از رله SPDT :
همانطور که در بخش اول و دوم دیدیم با استفاده از یک مدار تمام پل میتوان پلاریته را تغییر داده و موتور را در دو جهت مختلف چرخاند.برای یادآوری تصویر زیر آورده شده است.
در مدار درایور SPDT دو گانه ترمینال های موتور DC بین مجموعه کنتاکت های دو رله متصل هستند.ترمینال NC برای هر دو رله به منفی یا زمین متصل شده ،و ترمینال های NO به ترمینال های مثبت متصل هستند.ترمینال های کویل رله به منبع تغذیه با یک سوئیچ متصل هستند.سوئیچ های S1 و S2 به ترتیب رله های 1 و 2 را کنترل میکنند .(شکل زیر را ببینید.)
در شکل زیر ، سوئیچ S1 روشن و سوئیچ S2 خاموش است.بنابراین ترمینال های موتور دارای پلاریته ی مثبت در سمت چپ و پلاریته منفی در سمت راستش خواهند بود.پس ،موتور در جهت ساعتگرد شروع به حرکت میکند.مشابه این حالت ،هنگامی که S2 روشن و S1 خاموش است ، موتور در جهت پادساعتگرد حرکت میکند.
S1 | S2 | حرکت موتور |
---|---|---|
0 | 0 | متوقف بودن موتور |
1 | 0 | موتور به سمت راست حرکت میکند |
0 | 1 | موتور به سمت چپ حرکت میکند |
1 | 1 | ترمزی |